1957-1961 թվականներին շախմատային աշխարհը շուռ եկավ: Շախմատային բեմում առաջին ջութակը նվագեց տաղանդավոր և աննկարագրելի դերասան` Միխայիլ Տալը: Իր շախմատային ստեղծագործության մեջ նա հայտնաբերեց հնագույն խաղի նոր կողմեր:
Նրա հաղթարշավը այնքան արագ էր ընթանում, որ սկզբում այն արժանացավ սկեպտիկ վերաբերմունքի: Ոմանք նույնիսկ փորձեցին բացատրել նրա հաջողությունը այն փաստով, որ նա «հիպնոզացրեց» իր մրցակիցներին:
Առաջին քայլեր
Տալը ծնվել է Ռիգայում 1936 թ. Նրան շախմատ խաղալ սովորեցրել է հայրը, ով բժիշկ էր և սիրում էր հնագույն խաղը: Հետագայում Միխայիլ Տալը սովորեց շախմատի հիմունքները Պիոներների պալատում:
Միխայիլ Տալի՝ որպես շախմատիստի զարգացման գործում մեծ դեր խաղաց սպորտի վարպետ Ալեքսանդր Կոբլենցը, ով երկար տարիներ զբաղեցնում էր նրա մարզիչի պաշտոնը:
Իր հիանալի ունակությունների շնորհիվ ռիգացու շախմատային կարիերան զարգացավ տիեզերական արագությամբ:
Հաջողությունների սկիզբը
Տալը Լատվիայի առաջնությունում իր առաջին լուրջ հաջողությանը հասավ 1953 թվականին, մեկ տարի անց նա լրացրեցի վարպետի նորման:
1957 թվականի միության առաջնությունում 20-ամյա Միխայիլ Տալը՝ լինելով պարզապես վարպետ, շրջանցեց բոլոր գրոսմայստերներին և գրավեց առաջին տեղը:
Այնուհետև նրա անզիջում և առավելապես ռիսկային խաղաոճը հատկապես զարմացրեց նրա ժամանակակիցներին։ Ռիգայի քաղաքացին ձգտում էր տախտակի մեջ գայթակղիչ բարդություններ առաջացնել՝ չունենալով հստակ պատկերացում դրանց հետևանքների մասին:
Բայց նրա հնարամիտ համադրման ունակությունների շնորհիվ նա գերազանցեց իր հակառակորդներին, ովքեր պարտվում էին դժվարին դիրքերում:
Աշխարհի չեմպիոն
1957 թվականին սկսվեց Տալի չորսամսյա գերակայությունը: Ռիգայի բնակիչը կրկին հաղթում է ազգային առաջնությունում, հետո վերցնում է «արծաթը», ինչպես նաև հաղթում է միջզոնալ մրցումներում:
Այնուհետև Տալը հաղթում է հավակնորդների մրցաշարում և Բոտվիննիկին մարտահրավեր նետելու իրավունք ստանում: 1960-ին նա հաղթեց շախմատի «պատրիարքին» և 23 տարեկանում դարձավ աշխարհի 8-րդ չեմպիոն:
Ճիշտ է, մեկ տարի անց Բոտվիննիկը վերադարձրեց չեմպիոնի տիտղոսը ռևանշում, բայց Միխայիլ Տալի անունը արդեն ընդմիշտ մտել է շախմատի պատմության մեջ:
Խաղաոճը
Մոտ 7 տարի Տալի հաջողությունները շատ մեծ էին: Նա շարունակում էր ուրախացնել շախմատային աշխարհը իր վառ խաղերով: Նրա կոմբինացիոն տաղանդը հնարավորություն էր տալիս տախտակի առջև գտնել այնպիսի քայլեր, որոնք չէին տեսնում այլ ուժեղ շախմատիստները:
Տալի բնական շնորհալիությունը զարմացրեց իր ժամանակակիցներին: Մասնավորապես նրա ֆենոմենալ հիշողությունը: Նա կարող էր հեշտությամբ վերարտադրել մի քանի տարի առաջ խաղացած միաժամանակյա սեանսի խաղերը և կայծակնային մրցաշարերի պարտիաները:
Միխաիլը կարող էր թելադրել իր 5 տարի առաջ խաղացված խաղերի գրառումները՝ առանց տախտակին նայելու և առանց խաղերի գրառումը ունենալու: Մի անգամ նրա մարզիչները կատակով հարց ուղղեցին.
«Դուք պատահական չեք հիշում, թե Կերեսը ԽՍՀՄ 20-րդ առաջնության երրորդ տուրում Բոլեսլավսկու դեմ թագուհու գամբիտի որ տարբերակը խաղաց»:
Տալը պատասխանեց. «Բավական է ինձ հետ այդպիսի կատակներ անեք: Բոլեսլավսկին Կերեսի հետ խաղացել է ոչ թե երրորդ տուրում, այլ՝ տասնիններորդում: Բոլեսլավսկին սպիտակ խաղաքարերով էր, և դա ոչ թե թագուհու գամբիտ էր, այլ իսպանական պարտիա»:
Նաև Տալը կարող էր արագ կարդալ գեղարվեստական գրականության մի քանի հարյուր էջ, ապա բառացիորեն վերարտադրել ցանկացած հատված: Նա տիրապետում էր մի քանի լեզվի:
Կարիերայի ավարտը
Դժբախտաբար, 1969 թվականից հետո Միխայիլ Տալի հաջողությունները սկսեցին նվազել: Նույնիսկ ոչ այնքան ուժեղ մրցաշարերում նա սկսում էր ցածր արդյունքներ ցույց տալ: Անհաջողությունների պատճառը շատ դեպքերում նրա վատ առողջությունն էր: Եղել են ժամանակներ, երբ նա դուրս է եկել մրցաշարից և ստիպված է եղել տեղափոխվել հիվանդանոց:
70-ականներին երիկամը հեռացնելու օպերացիա է իրականացվել: Այս կապակցությամբ «Շախմատը ԽՍՀՄ-ում» ամսագիրը նույնիսկ հոդված էր գրել:
Խմբագիրներից մեկը մտածեց տեքստը ցույց տալ Տալին: Ինչին արձագանքեց Միխայիլ Նեխեմիևիչը՝ իր բնորոշ հումորի զգացողությամբ: Նա ասաց, որ պետք է ինչ-որ բան փոխել տեքստում և ստորագրությունը դնել «Ուղղվածին հավատալ․ Մ. Տալ »:
Միխաիլ Տալը առողջությունը փչացրեց ծխելով: Նա շատ էր ծխում: Ծխախոտը գործնականում դուրս չէր գալիս նրա բերանից: Բոտվիննիկը ասել էր, որ ծխող շախմատիստները չեն կարողանա շախմատում երկարաժամկետ հաջողությունների հասնել: Նա ճիշտ էր:
Ժամանակակից գրոսմայստերների, շախմատի համաշխարհային էլիտայի անդամների թվում շատ քիչ ծխող շախմատիստ կարող եք գտնել:
70-ականների վերջին Տալը կրկին ցույց տվեց գերազանց արդյունքներ: 1978-ին նա 6-րդ անգամ հաղթեց ԽՍՀՄ առաջնությունը: Միայն Բոտվիննիկը ավելի լավ ցուցանիշ ունի: Ռիգայի բնակիչն այս պահին մրցանակներ էր շահում նաև մի շարք այլ խոշոր մրցաշարերում:
1988-ին, չնայած իր պատկառելի տարիքին և առողջության վատթարացմանը, Միխայիլ Տալը կրկին զարմացրեց բոլորին: Նա դառնում է աշխարհի առաջին ոչ պաշտոնական կայծակնային առաջնության հաղթողը:
Միխայիլ Տալը սովոր էր լինել առաջինը ոչ միայն շախմատում: Դպրոց է ընդունվել անմիջապես 3-րդ դասարան, իսկ 15 տարեկան հասակում արդեն ուսանող էր Լատվիայի համալսարանում: Միխայիլ Նեխեմիևիչը հիանալի կարողություններ ցուցաբերեց նաև լրագրությունում: Նա դպրոցում աշխատում էր որպես գրականության ուսուցիչ։
