Գարրի Կասպարով անունով երեխան 7 տարեկան էր, երբ գնաց Պիոներ պալատի շախմատի խմբակ:
Մարզիչը տպավորված էր տղայի տաղանդով և մի քանի դաս հետո ասաց.
«Ես չգիտեմ, այլ քաղաքներում էլ եղել են այդպիսի սկսնակներ, բայց Բաքվում դա դեռ տեղի չի ունեցել»:
Մարզիչը զարմացավ, որ առաջին դասարանցին, ով գործնականում դեռևս չէր կարողանում խաղալ, արագորեն լուծում էր բարդ խնդիրներ:
1972-ին Գարրին արդեն առաջին կարգային էր դուրս է գալիս քաղքաի կայծակնային առաջնության եզրափակիչ:
Մեկ տարի անց Բաքվում անցկացվեց մարզիչների մրցաշար առաջին կարգային շախմատիստների շակերտների դեմ: Այս մրցաշարում Գարրին լրացրեց վարպետի թեկնածուի կոչում:
Բոտվիննիկի աշակերտ
Մոսկվայի վարպետ Ալեքսանդր Նիկիտինը դարձրեց Կասպարովի վրա: Եվ մեկ ամիս անց Գարրին, իր առաջարկությամբ, հրավիրվեց Միխայիլ Բոտվիննիկի դպրոց: Այդ ժամանակվանից ի վեր նրա մարզական աճը գտնվում էր աշխարհի նախկին չեմպիոնի մշտական ուշադրության ներքո:
Տարեկան երեք անգամ Բոտվիննիկը վերլուծում էր երիտասարդ ուսանողի բոլոր խաղերը՝ Ա. Նիկիտինի և Ա. Շաքարովի ղեկավարությամբ, նրան հանձնարարելով հետագա աշխատանքներ:
Բոտվիննիկը այն ժամանակ գրել էր Կասպարովի մասին.
«Մեր դպրոցի հիմնական հպարտությունը Գարրի Կասպարովն է: Նա դպրոցում սովորեց 6 տարի, մեծացավ բոլոր առումներով: Բավական է ասել, որ 1978-ի փետրվարին, երբ ես մնացի առանց օգնականի, Գարրին օգնեց ինձ (միջնախաղում և վերջնախաղում ինքս էլ էի գլուխ հանում, բայց սկզբնախաղում և մասամբ վերլուծությունում Գարրին լավագույնն էր):
1978-ի փետրվարին Գարրի Կիմովիչը ժամանեց Մինսկ` Ա.Սոկոլսկու հիշատակին նվիրված մրցաշարին մասնակցելու: Սկզբում կազմակերպիչները չէին ցանկանում նրան ընդգրկել մրցաշարում, քանի որ նա դեռ վարպետի կոչում չուներ: Բայց նրանք, այնուամենայնիվ, բացառություն արեցին:
Արդյունքում, Գարրին գրավեց առաջին տեղը՝ 3,5 միավորով գերազանցելով վարպետի նորման: Սա այն բարձրագույն արդյունքն էր, որին երբևէ հասել էր Խորհրդային Միության երիտասարդ շախմատիստը:
Նման հաջողություններ Կասպարովին սպասում էին 1979-ի մարտին ՝ Հարավսլավիայի Բանյա-Լուկայում, որտեղ անցկացվեց խոշոր միջազգային մրցաշար:
Այս մրցաշարին մասնակցել է 15 գրոսմայստեր և մեկ վարպետ` Կասպարովը։
Նա դարձավ այս մրցաշարի անվիճելի առաջատարը ՝ առաջ անցնելով ամենամոտ հետապնդողներ Տիգրան Պետրոսյանից և Յան Սմեյկալից 2,5 միավորով: Գրոսմայստերների նորման Գարրին գերակատարեց 3,5 միավորով:
1980-ին նա նվաճեց երեք ոսկե ՝ Եվրոպայի թիմային առաջնությունում և Համաշխարհային շախմատի օլիմպիադայում, որպես ԽՍՀՄ հավաքականի մաս, և նա նաև դորտմունդյան պատանիների շրջանում դարձավ աշխարհի չեմպիոն:
Չնայած մարզական ասպարեզում առկա լուրջ բեռին՝ Գարիին հաջողվում է նույն տարում դպրոցը ավարտել ոսկե մեդալով:
Նման արդյունքից հետո շախմատասերները սկսեցին խոսել նրա մասին՝ որպես ապագա հավակնորդի շախմատային թագի համար:
Հավակնորդի պայքար
Բայց այստեղ նա ստիպված էր հաղթահարել առաջին փորձությունը: 1981 թվականին Թիլբուրգի խոշոր միջազգային մրցաշարում նա ցույց է տալիս միջին արդյունք՝ զբաղեցնելով 6-8-րդ տեղը:
Մրցաշարի այս արդյունքը Գարրին համարեց լուրջ ձախողում: Նա և իր մարզիչները վերլուծեցին խաղի թերությունները: Նա լավ իմացավ իր խաղերի վերաբերյալ վերլուծական աշխատանքի կարևորությունը սովետական շախմատի «պատրիարքից»` Միխայիլ Բոտվիննիկից:
Հիմնվելով Թիլբուրգում իր պարտիաների վերլուծության վրա՝ նա բացահայտեց, որ ինքը դժվարություններ ունի առավելության իրացման հարցում:
Գարրին անմիջապես սկսեց աշխատել այս բացը լրացնելու ուղղությամբ: Շուտով երիտասարդ մարզիկի ինքնաքննադատությունն ու քրտնաջան աշխատանքը պտուղ տվեցին:
Նույն թվականին նա դարձավ ԽՍՀՄ չեմպիոն:
Գարրի Կիմովիչը մանկուց շատ հավակնոտ էր: Նրա համար կարևոր էր ընդամենը մեկ մպատակ՝ չեմպիոնի տիտղոսը: Այդ տարիներին շախմատի ասպարեզում գերաիշխում էր Անատոլի Կարպովը, որը մի քանի անգամ արդեն հասցրել էր պաշտպանել իր չեմպիոնի տիտղոսը Վիկտոր Կորչնոյի հետ դիմակայությունում:
Կասպարովը հաջողությամբ անցնում է որակավորման փուլը՝ պարտության մատնելով փորձառու մարտիկներ Կորչնոյին և Սմիսլովին:
Գարրի Կասպարով — Անատոլի Կարպով
Իսկ 1984-ին շախմատի թագի համար Կասպարովի և Կարպովի միջև կայացավ առաջին հանդիպումը: Սկսվեց երկու «Կ» -ի միջև մեծ դիմակայության դարաշրջանը:
Նրանց միջև առաջին հանդիպումը շատ դրամատիկ էր, և այն չավարտվեց: Ըստ կանոնակարգի, խաղի հաղթողը պետք է 6 հաղթանակ տաներ: Պարտիաների քանակը սահմանափակված չէր:
Այս պայքարի սկիզբը աղետալի էր Կասպարովի համար: 9 խաղից հետո Անատոլի Կարպովը առջևում էր 4-0 հաշվով: Նրան մնում էր ընդամենը 2 հաղթանակ:
Կասպարովը սկսում է երկարաձգել պայքարը և փորձում հոգնեցնել հակառակորդին՝ օգտվելով խաղի կանոնների թերացումներից: 10-րդից 26-րդ խաղում ոչ մի մրցակից չկարողացավ հաղթել: Սակայն հաջորդ խաղում Կարպովը կրկին հաղթում է: 5: 0!
Կարպովին ընդամենը մեկ քայլ է մնում։
Գարրի Կիմովիչը շարունակեց իր ռազմավարությունը, և այն սկսեց պտուղ տալ: Մեկ հաղթանակին հաջորդեց մյուսը: Կասպարովին հաջողվում է երեք հաղթանակ տանել:
Խաղի 48-րդ (!) Խաղից հետո հաշիվը 5:3 էր: Այդ պահին ՖԻԴԵ-ի նախագահ Կամպոմանեսը կայացրեց պատմության մեջ ամենասկանդալային որոշումներից մեկը:
Հանդիպումը դադարեցվեց այն պատրվակով, որ խաղի մասնակիցները հոգեպես և ֆիզիկապես սպառված էին: Խաղի մասնակիցները դժգոհ էին այս որոշումից:
Աշխարհի 13-րդ չեմպիոն Գարրի Կասպարով
1985-ին Մոսկվայում տեղի ունեցավ նոր հանդիպում՝ նոր պայմաններով, ըստ որի խաղերի քանակը սահմանափակվում էր 24-ով:
Ցուցադրելով հիանալի խաղ՝ նա հաղթեց 13:11 հաշվով: Կասպարովը դարձավ աշխարհի ամենաերիտասարդ չեմպիոնը: Նա այն ժամանակ ընդամենը 22 տարեկան էր:
Տիտղոսը կորցնելուց հետո Կարպովը կրկին ու կրկին փորձեց վերադարձնել պսակը: 1986-ին Լենինգրադում կայացած պատասխան խաղում Գարրին կրկին պարտության մատնեց նրան՝ 12.5:11.5:
1987 թվականին Սևիլիայում կայացած խաղում Կարպովը շատ մոտ էր հաղթանակին, բայց Գարիին հաջողվեց «պատվերով» հաղթել վերջին խաղում և հավասարեցնել խաղի հաշիվը `12:12:
Ըստ կանոնակարգի՝ գործող չեմպիոնը պահպանեց իր տիտղոսը: 1990-ին ևս երկու հանդիպում անցկացվեց երկու մեծ Կ — էրի միջև: Կասպարովը կրկին հաղթում է մեկ միավորի տարբերությամբ:
90-ականներին Գարրի Կիմովիչի գերիշխումը շարունակվում է: Նա հաղթում է բազմաթիվ խոշոր մրցաշարերում՝ հասնելով ռեկորդային վարկանիշի 2851 միավոր(ռեկորդը գերազանցվել է 2014 թվականին Մագնուս Կարլսենի կողմից, որի վարկանիշը կազմել է 2882 միավոր): Բայց նրա շախմատային կարիերան ուղեկցվում էր ՖԻԴԵ-ի հետ բախումներով, հիմնականում ֆինանսական խնդիրների պատճառով:
Առանձնացումը ՖԻԴԵ-ից
90-ականների սկզբին Կասպարովը ստեղծեց ՊՇԱ — ն (Պրոֆեսսիոնալ Շախմատային Ասոցիացիա), որն իր վարկածի համաձայն սկսեց կազմակերպել աշխարհի առաջնություններ:
Շախմատի աշխարհը պառակտվել էր: «Երկակիշխանության» ժամանակահատվածում հայտնվեցին ՖԻԴԵ-ի շատ նոր չեմպիոններ: Բայց բոլորը հասկանում էին, որ Կասպարովը շարունակում է մնալ աշխարհի ամենաուժեղ շախմատիստը:
Իրավիճակը սկսեց փոխվել 2000 թ.-ին, երբ Կասպարովը Վլադիմիր Կրամնիկին զիջեց իր չեմպիոնի տիտղոսը ըստ նրա կազմակերպության (ՊՇԱ): Գարրին շարունակում էր շատ բարձր արդյունքներ ցույց տալ խոշոր մրցաշարերում ևս 5 տարի:
Շախմատային ծրագրերը հաղթում են մարդուն
Հանրության շրջանում շատ մեծ հետաքրքրություն առաջացավ համակարգչային ամենաուժեղ ծրագրերի հետ նրա պարտիաների պատճառով: Օրինակ՝ Deep Blue ծրագրի դեմ պայքարը:
Սկզբում Կասպարովը հաղթեց, բայց ծրագրերն անընդհատ կատարելագործվում էին, և նա հետագայում ստիպված էր խոստովանել, որ համակարգիչը սկսեց ավելի ուժեղ խաղալ, քան մարդը:
2005-ին Գարրի Կիմովիչը որոշեց հեռանալ շախմատից:
Շախմատից դուրս
Շատերը կարծում էին, որ նրա հեռացումը վաղաժամ էր: Նա կարող վերադարձնել իր շախմատային թագը: Սակայն Կասպարովը որոշեց կտրուկ փոխել իր կյանքը և սկսեց զբաղվել քաղաքականությամբ:
Նրա ընդդիմությունը գործող կառավարությանը նրան մեծ աջակցություն չստացավ Ռուսաստանի քաղաքացիների շրջանում: 2013-ին Գարրի Կիմովիչը որոշեց մնալ արտերկրում, որտեղ բնակվում է մինչ այսօր:
Չնայած իր հակասություններին, նա շարունակում է մնալ կենդանի շախմատային լեգենդ: Նա շատ բան արեց շախմատը ժողովրդականացնելու և աշխարհի առաջատար շախմատիստների եկամուտները բարձրացնելու համար:
Կասպարովի խաղաոճը շատ ռիսկային է, ինչն ուղեկցվում էր տպավորիչ զոհաբերություններով և նորարարական լուծումներով:
Կասպարովի գեղեցիկ խաղը դեռ գրավում է շախմատի սիրահարներին:Նրա գրքերի ուսումնասիրությունը կօգնի շախմատասերներին «խորասուզվել» շախմատի գեղեցկության մեջ:
